Vragen over de geboorte

Vraag het Myrthe: alles rondom de geboorte

Lezers van de IDS hebben de mogelijkheid gekregen om vragen in te sturen over de dracht en geboorte, deze zijn beantwoord door Myrthe Wessel. Myrthe Wessel uit Terwolde is Nederlands, Europees en Amerikaans voortplantingsspecialist en eigenaresse van de Specialistische Voortplantingspraktijk, die zich volledig toelegt op de voortplanting op maat van het paard. 

---

Bij de bevalling van een van mijn merries vond ik een grote harde bol in de geboorte, echt een heel groot ding, formaat van een kleine meloen, Harde buitenkant en gevuld met vocht. Na wat googlen begreep ik dat het een dooierzak moet zijn, ik kan er maar weinig informatie over vinden, waarom het zo groot en hard is, waar het voor dient en waarom het bij sommige bevallingen nog bestaat.
Leonie Hennekes via e-mail

Antwoord: "Het klopt inderdaad dat de structuur die je vond een overblijfsel is van de dooierzak. Als ik het goed zie, was deze bij jullie wel heel groot. De exemplaren die ik zelf heb gezien waren niet groter dan een mandarijn. Veel mensen denken dat het een ‘afgestorven’ tweeling is, dit is dus niet het geval zoals je al had vastgesteld. Het is vaak ‘benig’ en is gevuld met vloeistof. De harde bol (hard door mineralisatie) kan gesteeld zijn of via een bredere basis vast zitten op het omslagpunt tussen binneste en buitenste vlies. Het is mij niet bekend waarom het bij sommige merries wel zichtbaar is en bij anderen niet maar het is duidelijk dat het een normaal verschijnsel is dat vaker voorkomt, zonder nadelige gevolgen voor merrie en veulen.”

---

Ik heb een 17-jarige merrie waar ik graag nog een veulen bij wil fokken. De merrie wordt echter maar niet hengstig. Omdat de hengstigheid niet vanzelf op gang kwam hebben we onlangs 10 dagen regumate gegeven, helaas zonder resultaat. Nu hebben we haar in de afgelopen dagen 2 x geïnjecteerd met  receptal als ik het goed heb. Hopelijk heeft dit enig effect. Heb jij nog alternatieven? De merrie is in goede conditie, wordt nog steeds ca. vier keer per week gereden, loopt de hele dag buiten met andere merries en krijgt Pavo Fertile bijgevoerd. Wel is de ervaring dat ze lastig drachtig wordt. In 2006 heb ik er een veulen bij gefokt, maar het heeft me twee jaar gekost om haar drachtig te krijgen (ondanks spoelen, dichtzetten, bacteriologisch onderzoek etc.). Uiteindelijk is ze drachtig geworden met vers onverdund sperma. In die tijd werd ze wel goed en regelmatig hengstig. Of ze in de afgelopen jaren regelmatig hengstig is geweest weet ik niet, aangezien ik haar in 2008 had verkocht en een half jaar geleden weer  over heb genomen t.b.v. de fokkerij. Met mijn andere merries heb ik dit probleem niet. Die worden zeer vlot drachtig.
Anouschka Klein via e-mail

Antwoord: “Het klinkt alsof je een merrie hebt die een uitdaging is. De therapieën die je reeds hebt toegepast zijn zeer valide. Ten eerste is het van belang onderscheid te maken tussen uiterlijk en inwendig hengstig. Wanneer een merrie uiterlijk geen tekenen van hengstigheid vertoont betekent dat niet dat ze geen eitjes maakt of ovuleert. Deze tijd van het jaar, met wisselvallig weer, kan het voorkomen dat merries nog niet cyclisch zijn. Wanneer ze echter straks in mei/juni nog geen eitjes maakt is dit afwijkend. Inderdaad kan receptal helpen. De truc met receptal is alleen wel dat je niet te vroeg moet stoppen. Minstens 4-5 dgn, 5ml/dag spuiten tot aan chorulon en dan dekken. Hengstig spuiten helpt vaak alleen wanneer er een oude eisprong (CL) zit…..

Helaas is het zo dat ook vruchtbaarheid erfelijk is en aangezien je al aangaf dat het al eerder moeilijk is geweest haar drachtig te krijgen zal het met vorderende leeftijd meestal niet makkelijker worden. Van belang dus om goed vers sperma te gebruiken en nauwkeurig te laten begeleiden (eventueel aangevuld door goed schouwen, dit doen de meeste hengstenhouders nog wel).”

---

 Ik heb een 8-jarige merrie drachtig van haar eerste veulen. Ze is 28 april 2014  één keer geïnsemineerd maar het veulen is nog niet geboren, ze is dus al ruim één maand over tijd. Ze is in goede conditie en loopt de hele dag fris en vrolijk in de wei. Haar uier is vol, maar steekt nog niet echt de platen zijn flink gezakt en ze is los in de banden. Wat doen?? Gewoon afwachten tot het spontaan geboren wordt?
Piet Steeghs via e-mail

Antwoord: “Het overdragen van veulens/merries komt vaak voor. De redenen kunnen velerlei zijn. Sommige merries hebben van zichzelf al een langere draagtijd, vooral maiden merries. Hengstveulens worden over het algemeen iets later geboren dan merries. Maar ook de maand waarin het veulen geboren wordt kan bepalend zijn voor de draagtijd. Het is aangetoond dat veulens die in april worden geboren, de langste draagtijd (nodig) hebben.

Het kan natuurlijk ook dat een merrie, door ouderdom bijvoorbeeld of littekenweefsel in de baarmoeder, langere tijd nodig heeft om ‘het veulen klaar te stomen’. In dit geval is het belangrijk om de afgekomen nageboorte goed te bekijken en te onderzoeken op afwijkingen. Een biopt kan ook uitsluitsel geven. Soms zijn die veulens iets kleiner dan normaal. In uw geval dus onwaarschijnlijk maar het is zeker een extra reden om de nageboorte straks eens goed te laten bekijken.

Het ‘induceren’ van een merrie, ofwel de bevalling op gang brengen kan nare gevolgen hebben. Ten eerste kan het veulen er nog niet klaar voor zijn en dus prematuur geboren worden met alle nare gevolgen van dien. En bovendien kan een opgewekte geboorte nogal stormachtig verlopen waardoor interventie nodig is. Kortom, mijn ervaring is dat een veulen zelf aangeeft er klaar voor te zijn en dat eerder opwekken, tenzij daar een medische noodzaak voor is (zoals een buikwand scheur bij de merrie oid) meer problemen oplevert dan oplost. Kortom, vele redenen mogelijk maar voor mij is een maand overdragen niet noodzakelijkerwijs een reden tot paniek tenzij er ook andere afwijkingen geconstateerd worden. Wel is het belangrijk bij een maiden merrie alle (kleinste) tekenen in de gaten te houden dat een geboorte op komst is omdat de standaard kentekenen zoals kegelen, opuieren etc etc niet altijd goed zichtbaar zijn bij een maiden merrie.”

---

Mijn merrie heeft 43 dagen overgedragen heeft u daar misschien een verklaring voor. Een maand overdragen is bij deze merrie geen uitzondering.
Gerrit van der Weerd via e-mail

Antwoord: “De redenen kunnen velerlei zijn. Zoals u al aangeeft hebben sommige merries van zichzelf al een langere draagtijd.  Hengstveulens worden over het algemeen iets later geboren dan merries. Maar ook de maand waarin het veulen geboren wordt kan bepalend zijn voor de draagtijd. Het is aangetoond dat veulens die in april worden geboren, de langste draagtijd (nodig) hebben.

Het kan natuurlijk ook dat een merrie, door ouderdom bijvoorbeeld of littekenweefsel in de baarmoeder, langere tijd nodig heeft om ‘het veulen klaar te stomen’. In dit geval is het belangrijk om de afgekomen nageboorte goed te bekijken en te onderzoeken op afwijkingen. Een biopt kan ook uitsluitsel geven. Soms zijn die veulens iets kleiner dan normaal. Was dat bij u het geval?

Kortom, vele redenen mogelijk maar voor mij is 45 dagen overdragen niet noodzakelijkerwijs een reden tot paniek tenzij er ook andere afwijkingen geconstateerd zijn.”

---

Ik heb een merrie, die nu het vierde veulen bij mij gaat krijgen. De drie voorafgaande keren heeft ze aan de nageboorte gestaan. De eerste keer is ze nadat ze niet reageerde op injecties van de dierenarts gepeld. De tweede keer bleef ze ook aan de nageboorte staan. Ze heeft toen injecties gekregen. De nageboorte kwam er na de 2e injectie af. De derde keer heb ik, gezien de voorafgaande ervaringen,  op de aangegeven tijden door de dierenarts, na de geboorte gespoten met python. De nageboorte kwam er niet af. De dierenarts erbij gehaald en gepeld. De nageboorte zat behoorlijk “vast”. Het pellen is zorgvuldig gebeurd, maar vroeg wel de nodige tijd. Mijn paard gaat opnieuw een veulen krijgen. Ik houd er rekening mee, gezien de voorafgaande keren, dat hij opnieuw aan de nageboorte zal staan. Wat voor voorbereidingen kan ik treffen?
Martien Trommelen via e-mail

Antwoord: “De vraag die hier gesteld wordt is inderdaad heel praktisch en actueel. Sommige merries kunnen herhaaldelijk aan de nageboorte blijven staan en zorgen voor veel kopzorgen bij de eigenaar (en dierenarts…). Sommige rassen, waaronder Friezen, zijn extra gevoelig.

De oplossingen die je zelf (en jullie eigen dierenarts) al had aangedragen zijn uitstekend. Ik zou zeker aanraden voldoende oxytocine (door jou Python genoemd) op voorraad te hebben en direct na de geboorte te spuiten (20 IE ofwel meestal 2ml in de spier). Uiteraard is het van belang dat het veulen ook goed drinkt, hierdoor maakt de merrie haar eigen oxytocine aan waardoor de baarmoeder mooi samentrekt. Vervolgens is het (altijd) essentieel om de merrie tijdens de dracht goed in conditie te houden en voeding met de juiste sporen/mineralen-verhouding, waaronder Calcium, te voeren omdat een tekort ook van invloed kan zijn op het afkomen van de nageboorte. Er zijn zelfs met schimmel geïnfecteerde (rietzwenk-)grassoorten die eveneens deze symptomen kunnen veroorzaken.

Een veel gehoorde tip van fokkers, die met een dergelijk probleem kampen, is bovendien de merrie regelmatig beweging te geven, zeker ook gedurende het eind van de dracht.”

---

Ik hoor ook dat er dierenartsen zijn, die in een dergelijke situatie een infuus toedienen. Hoe kijk jij daar tegen aan? Daarnaast wordt er aan gegeven: Probeer het eert met oxytocine. Als dat niet lukt, kan infuus altijd nog. 
Martien Trommelen via e-mail

Antwoord: “Ik neem aan dat met ‘infuus’ bedoeld wordt een infuus met daarin oxytocine (50-80 internationale eenheden/liter). Dit is zeker een mooie methode maar leent zich wellicht niet altijd goed voor de praktijk. Toen ik nog in Amerika werkzaam was raadden wij aan om dit infuus toe te dienen wanneer de merrie 6 uur aan de nageboorte had gestaan en eerdere oxytocine injecties niet hadden geholpen. Deze ‘stoot’ oxytocine, die via dit infuus druppelsgewijs(!) kan worden toegediend kan er alsnog voor zorgen dat de nageboorte wordt uitgedreven. De merrie kan echter best koliekerig/kramperig worden van het infuus. Zie hier een van de nadelen; het infuus op de plek houden terwijl een merrie rolt is best een uitdaging. Bovendien is het bewerkelijk want er moet dus een kathetertje geplaatst worden en men moet bereid zijn het infuus er langzaam in te laten lopen. Kortom, nogal wat nadelen voor de ‘praktijksituatie’. In Nederland wordt door de dierenarts daarom vaak ‘gepeld’, de nageboorte wordt hierbij voorzichtig los gepeld van de baarmoederwand. Zelf vind ik het infuus een elegante, doeltreffende methode maar zeker niet altijd praktisch.”

---

Wat is in jouw ogen de beste merriebewaking?
A. Bos via e-mail

Antwoord: “Er zijn vele soorten geboortemelders. Voor ieder wat wils. Een veel gebruikt, fijn systeem is de geboorte band, ofwel Birthalarm. De zender, die vast zit aan een anti-rol band, gaat af wanneer de merrie gedurende langere tijd plat op haar flanken/zij gaat liggen. Een dergelijke zender kan ook aan het halster gemonteerd zijn.

Nadelen zijn, dat bij sommige merries die gewend zijn plat te gaan liggen er nog wel eens vals positief alarm (en dus slapeloze nachten..) voorkomt. Bij langdurig gebruik kunnen op de plaats van de band ook drukkingen ontstaan. Om deze drukkingen te voorkomen kan men, wanneer men zich in de buurt van de merrie bevindt, tijdelijk de band af doen en/of een zachte ondergrond/doek onder de singel plaatsen.

Voordelen zijn het relatief simpele gebruik en nauwkeurigheid van dit systeem. De meeste merries ondervinden er nauwelijks last van en bij juist gebruik kunt u een geboorte haast niet missen.

U hoeft de band ook niet perse te kopen, want deze is inmiddels bij verschillende bedrijven ook te huren voor bepaalde tijd.”

---

Zijn er naast camerabewaking nog andere systemen om de geboorte van een veulen niet te missen?
A. Bos via e-mail

Antwoord: “Een systeem dat momenteel veelvuldig gebruikt wordt en naar mijn mening ook zeer veilig en efficiënt werkt, is een systeem dat gebaseerd is op een zender en magneet die aan de schaamlippen bevestigd worden met enkele hechtingen. De ontvanger staat op 40-250m afstand (afhankelijk van welk systeem er gebruik wordt). Het systeem wordt geactiveerd bij het uiteenwijken van de schaamlippen, dus al in een vroeg stadium van de geboorte.

Ook bestaan er melders die aan/in het paard bevestigd worden. Zo zijn er zenders die temperatuurverschillen registreren in de vagina van de merrie, maar die verschillen zijn dermate subtiel en de zenders nog niet altijd zo gestroomlijnd, dat het niet voor ieders gebruik geschikt is.

Voor alle bovenstaande systemen geldt dat het alarm kan worden doorgeschakeld naar een (mobiel) telefoonnummer naar keuze. Ieder systeem kan worden ondersteund door camera bewaking, liefst met geluid, zodat men het afkomende vruchtwater, bij het breken van de vliezen, kan horen.”