Gezondheid

De belangrijkste doelstelling van het KWPN is om paarden te fokken die op het hoogste niveau in de sport kunnen presteren. Uiteraard gaan daar de nodige jaren van training aan vooraf. En, we willen niet alleen het hoogste niveau bereiken, we willen daar ook een tijd actief blijven. Gezonde en probleemloze paarden hebben dan een voorsprong.

Het KWPN onderscheidt in haar fokdoel de kenmerken: prestatie, gezondheid, exterieur en karakter. Gezondheid is een randvoorwaarde voor het leveren van prestaties. Om die reden wordt al jarenlang streng en consequent op gezondheidskenmerken geselecteerd. Dat beleid heeft zeker bijgedragen aan de goede positie die het KWPN wereldwijd inneemt als prestatiestamboek. Maar selectie op gezondheid moet niet alleen aan prestatie gekoppeld worden. Fokken op gezondheid is ook een morele verplichting. Het welzijn van paarden wordt bevorderd, als de paarden datgene wat van ze wordt gevraagd lichamelijk gemakkelijk kunnen uitvoeren.

Selecteren op gezondheid
Bij gezondheid gaat het over een zeer grote hoeveelheid kenmerken van heel uiteenlopende aard: het ademhalingsapparaat, het bewegingsapparaat, vruchtbaarheid, stofwisseling, enzovoort. Omdat gezondheidskenmerken zo uiteenlopend van karakter zijn, is er ook niet één methode om op gezondheid te selecteren. Die methode kan per kenmerk of per groep kenmerken verschillen. Om zinvol te kunnen selecteren op gezondheidskenmerken is een van de belangrijkste eisen dat de kenmerken een behoorlijke mate van erfelijkheid moeten bezitten. Bij kenmerken met een lage erfelijkheidsgraad kun je weliswaar streng selecteren, maar het effect van die selectie zal relatief klein zijn.

Het KWPN staat bekend als een paardenstamboek dat haar hengsten onderwerpt aan een bijzonder streng selectieproces. Dit geldt zeker ook voor de gezondheidskenmerken. Vaders hebben een grote genetische invloed op de populatie en het is daarom een logische keuze om juist aan die groep dieren strenge eisen te stellen. Die eisen hebben een verplichtend karakter; er moet onverkort aan worden voldaan om het te brengen tot de status van ‘goedgekeurde hengst’.

Omdat ook veel waarde wordt gehecht aan het fokken met gezonde merries, is hier gekozen voor een stimulerend beleid. Predicaten vormen de invulling van dat beleid. Op gezondheidsgebied kunnen merries het zogenaamde PROK-predicaat bemachtigen. Merries met dit predicaat voldoen aan de röntgenologisch eisen van het KWPN. Een keurmerrie met het PROK-predicaat kan promoveren tot elitemerrie. Predicaten zijn ‘kwaliteitsstempels’ op paarden, ze spelen niet alleen een rol bij de selectie van paarden maar ook bij de vermarkting ervan. 

In 2016 introduceerde het KWPN de genoomfokwaarde voor osteochondrose, die de genetische aanleg van het paard weergeeft ten opzichte van de actuele KWPN-populatie. De fokwaarde voor OC geeft een inschatting van de genetische kwaliteit van een paard in vergelijking met het gemiddelde van álle KWPN-paarden. Concreet: heeft een paard een hogere of lagere kans dan gemiddeld om OC door te geven aan zijn of haar nakomelingen. De test is beschikbaar voor KWPN-spring- en dressuurpaarden en voor paarden die voldoende verwant zijn aan die populatie, zoals de vele paarden van de meeste West-Europese stamboeken. Aanvragen is mogelijk voor hengsten en merries van alle leeftijden, van veulens tot oudere paarden.

Indirecte selectie
In alle gevallen is het zo dat selectie op twee manieren ingevuld kan worden: direct en indirect. Voorbeelden van directe selectie zijn klinische onderzoeken en selecteren op aandoeningen. Een voorbeeld van indirecte selectie is het streven van het KWPN naar een correct en functioneel exterieur. Van paarden met een dergelijk exterieur mag verwacht worden dat ze gebouwd zijn om hun werk gemakkelijk en probleemloos te doen, en dus minder fysieke belemmeringen zullen tegenkomen. Bij de eerste bezichtiging van de hengsten maar ook later, bij de inspectie van de veulens en driejarigen, krijgen correctheid en functionaliteit heel veel aandacht. Bij de merries ligt dat moment bij de stamboekopnames.

Een ander voorbeeld van indirecte selectie zijn de verrichtingstesten. Indirect wordt bij dergelijke testen geselecteerd op de belastbaarheid van de zachte weefsels zoals spieren, banden en pezen. Meer algemeen worden paarden getest op hun fysieke maar ook mentale vermogen om onder het zadel te kunnen presteren.

Duurzaamheid
Gezondheid is een erg breed begrip, er worden gelijktijdig veel verschillende dingen mee bedoeld. De kreet ‘duurzaamheid’ wordt om die reden steeds vaker gebruikt. Duurzaamheid geeft aan dat we streven naar een gezond paard dat zijn werk goed aan kan en het overkoepelt daarmee alle eerder genoemde gezondheidsaspecten. Ieder onderdeel uit dat brede gezondheidsscala is belangrijk, maar uiteindelijk gaat het om het totaal: een duurzaam sportpaard voor het hoogste niveau.