De bevalling van uw merrie

Wonder in de wei, maar daar gaat wel wat aan vooraf!

Of het nu het eerste veulen van uw merrie is of al nummer tien, het blijft een wonder om mee te maken. Daarnaast is het ook een spannende gebeurtenis, want er kan van alles mis gaan. Gelukkig gebeurt dat maar zelden en ligt er voor u het weet dat langverwachte hoopje haar met hoefjes naast uw merrie. Er zijn wel een aantal dingen die u als fokker kunt doen om de dracht en geboorte te vergemakkelijken.

De voorbereiding op de geboorte en het verkrijgen van een gezond veulen begint natuurlijk al tijdens de dracht. Bewegen is belangrijk. Natuurlijk geen zware inspanning, want op het einde van haar dracht draagt een merrie zo’n honderd kilo extra mee, maar volop weidegang of gedoseerde arbeid is zeker aan te raden. Daarnaast behoort een drachtige merrie in goede voedingsconditie te zijn. Niet te mager, want dan komt ze zelf voedingstoffen tekort, die ze dan via haar melk niet aan haar veulen kan geven. Bovendien heeft ze geen reserve als ze gaat veulenen. Bij een te dikke merrie zorgt teveel vet voor een vernauwing in de geboortewegen en dat werkt uiteraard averechts op een vlotte geboorte van het veulen. Het wordt wel eens onderschat, maar een geboorte is echt een topprestatie voor een merrie en zij moet daarvoor in topconditie zijn. De uitdrijving van een veulen is in een relatief korte tijd een serieuze krachtsexplosie en vraagt enorm veel energie.

Kraamstal
Het is een goed idee om een drachtige merrie een paar weken voor de uitgerekende datum in de ‘kraamstal’ te zetten. De merrie kan anti- stoffen maken tegen de daar aanwezige ziektekiemen en die kan ze dan weer via de biest doorgeven aan het veulen. Tevens kan zij op haar gemak wennen aan de nieuwe omgeving en voelt het vertrouwd als ze gaat veulenen. Natuurlijk moet de stal waarin de geboorte van het veulen gaat plaatsvinden zo schoon mogelijk zijn. Dus ontdaan van zoveel mogelijke bacteriebronnen. Wat het laatste aangaat, is buiten veulenen altijd het meest schoon, maar de bewaking daar is een lastige zaak. Een geboortemelder is sowieso een aanrader. Dit zorgt voor betere nachtrust van de eigenaar en voorkomt verrassingen.

Wanneer begint de geboorte?

Een normale geboorte van een veulen verloopt volgens een bepaald patroon en bestaat uit drie fasen, beginnend met de voorbereidingsfase. In deze eerste fase kan de merrie wat onrustig zijn of koliekverschijnselen vertonen, de staart hoog houden of zweten in de flanken en melk laten lopen. Staat ze normaal een beetje te dutten en blijft ze nu maar rondjes lopen in de stal of schrapen over de vloer, dan is zeker oplettendheid geboden. Door het ‘anders dan anders’ zijn van de merrie moeten alle alarmbellen gaan rinkelen. De genoemde zichtbare tekenen van ongemak worden bij de merrie in aanloop naar de uitdrijving veroorzaakt door samentrekkingen van de baarmoeder ofwel weeën. De eerste fase duurt één tot vier uur en eindigt bij het breken van de waterblaas. Het vruchtwater uit die waterblaas werkt tevens als een natuurlijk glijmiddel.

Weeënstorm
De volgende fase is de uitdrijvingsfase; deze is enorm heftig. Gedurende de laatste maanden van de dracht ligt het veulen namelijk met de rug tegen de onderkant van de baarmoeder en met het hoofd naar de uitgang. In aanloop naar de geboorte draait het veulen naar de zogenaamde borst-buikligging en dat betekent een slag van 180 graden maken om in de goede positie te komen om geboren te kunnen worden. Door vervolgens hals, nek en voorbenen te strekken vormt het veulen een soort wig waarmee het de baarmoedermond oprekt en zich een weg naar buiten kan banen. De witblauwige vruchtblaas, de pootjesblaas, moet vijf tot tien minuten na het breken van de vliezen zichtbaar worden in het geboortekanaal, waarbij één been vaak een paar centimeter uitsteekt voor de ander om de passage van de schouders door het bekken te vergemakkelijken. De uitdrijvingsfase bij een normale geboorte duurt van het begin tot het einde krap een half uur.

Paraatheid
Gelukkig gaat de geboorte van een veulen in vijfennegentig procent van de gevallen goed, maar bij die overige vijf procent is tijdige hulp vereist! Het is in ieder geval heel belangrijk dat er steeds een duidelijke vooruitgang in het geboorteproces te zien is.

Nageboorte
Tijdens de derde en afsluitende fase van de geboorte wordt de nageboorte ofwel de placenta uitgedreven. Dit gaat gepaard met naweeën bij de merrie. Als een veulen drinkt, bevorderen de hierbij vrijkomende hormonen het loslaten van de nageboorte. Dit gebeurt meestal binnen een uur. Belangrijk is om de nageboorte altijd goed na te (laten) kijken om vast te stellen of deze compleet is afgekomen. Af en toe kan het voor komen, dat de nageboorte niet loslaat van de baarmoederwand; de merrie ‘staat dan aan de nageboorte’. Als dit langer dan twee uur duurt, is het verstandig een dierenarts in te schakelen. Als na zes uur de nageboorte nog niet is afgekomen, dan kunnen er giftige stoffen ofwel toxinen vrijkomen en hierdoor kan de merrie koorts, hoefbevangenheid of een ernstige baarmoederontsteking ontwikkelen. Dit laatste kan chronisch worden en is een veel voorkomende oorzaak van het gust blijven in een volgend dekseizoen.

In de benen

Binnen twee uur na de geboorte moet het veulen in de benen zijn en naar de uier zoeken. Als het veulen genoeg energie heeft om op zoektocht te gaan, komt het eigenlijk altijd goed. Een te slap veulen moet de eerste biest toegediend krijgen per fles. Maak de uier van de merrie schoon en melk haar indien nodig. Een veulen komt namelijk geheel zonder antistoffen ter wereld. In de placenta, die in de volksmond nageboorte heet, vindt uitwisseling plaats van voedingsstoffen, hormonen en zuurstof (van moeder naar veulen) en afvalstoffen met hormonen (van veulen naar moeder). Deze nageboorte is echter niet in staat om antistoffen door te laten. De eerste antistoffen krijgt een veulen dus binnen via de biest. Als het al langere tijd geleden is dat een merrie is geënt tegen tetanus, kan de dierenarts het nieuw geboren veulen ook een zogenaamde veulenprik geven. Deze voorziet dan in de benodigde extra bescherming.