Huidproblemen komen veelvuldig voor. Na het bespreken van de problemen die ontstaan door schimmelinfecties, komen in deze aflevering de huidaandoeningen die het gevolg zijn van bacteriële infecties aan bod. Dit kunnen zowel veel voorkomende bacteriën zijn, die een kans krijgen door bijzondere omstandigheden, zoals veel nattigheid, als ook meer pathogene (ziekteverwekkende) bacteriën.

Een mooi woord voor huidontsteking is dermatitis (derma = huid en itis = ontsteking). Omdat infecties met bacteriën vaak tot pusvorming leiden, wordt soms ook gesproken van pyodermie (pyo = pus en dermie = huidaandoening). Natuurlijk zijn er heel veel bacteriën die huidproblemen kunnen veroorzaken, maar enkele soorten komen vaker voor dan andere. Zo worden infecties met Staphylococcus aureus en met Streptococcus zooepidemicus regelmatig gezien en komt een infectie met Dermatophilus congolensis ook nog wel eens voor. De eerste twee bacteriën zijn vrijwel altijd secundaire infecties, dat wil zeggen infecties die hun kans grijpen na verstoring van het evenwicht tussen gastheer en bacterie, zoals door het verbreken van de huidbarrière (wondjes) of het verstoren van het milieu (lang in de regen of in de modder staan of te vaak wassen). Bij het paard is men ‘gewend’ alle huidproblemen van het onderbeen ‘mok’ te noemen en voor bacteriële huidontstekingen op andere delen van het lichaam zijn er eigenlijk geen goede namen.

Meer dan bacteriën
Er zijn vele aandoeningen die de huid van het onderbeen kunnen aantasten. De belangrijkste is de ontsteking als gevolg van bacteriën, de dermatitis. Vaak betreft dit alleen een ontsteking van de huid, maar soms wordt het weefsel daaronder ook aangetast en dat wordt dan ‘Einschuss’ genoemd. Verder komen er ook aandoeningen voor die door parasieten worden veroorzaakt, zoals beenschurft door Chorioptes mijten. Een derde groep huidproblemen treedt op door een verstoring van het immuunsysteem, zoals onderbeenvasculitis en sarcoïdose. Een vierde vorm treedt op door een aantasting van de lymfevaten, zoals chronisch progressief lymfoedeem (CPL). Een vijfde vorm die doorgaans alleen bij witte benen wordt gezien is de zonnebrand (eczema solare). Deze aandoeningen worden in volgende afleveringen besproken.

Huidontsteking (dermatitis)
Klinisch beeld
Bij de minst ernstige vorm van dermatitis (mok) is de huid van de kootholte rood en pijnlijk. In een ernstiger vorm is er sprake van vochtuittreding, waardoor er korstvorming in de kootholte ontstaat. Deze ontsteking kan zich ook verder over het been uitbreiden. Als de ontsteking zich in de diepte uitbreidt, zal er een diepe pyodermie ontstaan. Dermatitis van de kootholte is vaak pijnlijk en in ernstige gevallen zullen de dieren kreupel worden. Het onderscheid tussen een oppervlakkige en een diepe pyodermie is klinisch vaak niet te maken, hoewel de pijnlijkheid wel een indicatie kan geven. Alleen in een biopt kan worden vastgesteld hoever in de diepte de ontsteking doorloopt.

Oorzaken
De oorzaak van de dermatitis is doorgaans een combinatie van vocht en vuil (vieze box, natte weide) en een secundaire ontsteking op basis van Staphylococcen. De infectie kan echter ook een kans krijgen als gevolg van te vaak wassen door de eigenaar. Soms is de primaire oorzaak van de dermatitis een mijtinfectie. Dan zal er jeuk optreden en kunnen de dieren gaan stampen, wrijven of zelfs bijten aan de onderbenen. Ook eczema solare, een uitgebreide dermatitis ten gevolge van direct of indirect fototoxische stoffen, kan een rol spelen (wordt in een latere aflevering besproken). Dermatitis van de onderbenen komt zeer veel voor en wordt meer aan de witte benen dan aan de gepigmenteerde benen gezien, maar de exacte reden hiervoor is eigenlijk niet bekend. Ook wordt het vaker aan de achterbenen gezien. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat de achterbenen vaker in de mest staan. Om uit te zoeken welke bacterie de hoofdrol speelt en om te weten welk antibioticum geschikt is, kan de dierenarts, zeker in hardnekkige gevallen, een monster afnemen voor een bacteriekweek en een antibiogram (een lijstje dat aangeeft voor welke antibiotica de aangetoonde kiem gevoelig is).

Behandeling
De behandeling bestaat allereerst uit het verbeteren van de huisvestingsomstandigheden (een schone en droge stal), dan wel uit het verminderen van het wassen en afspuiten van de onderbenen. Als de huidontsteking het gevolg is van mijten, moeten de mijten worden bestreden. In een vroeg stadium kan een behandeling in overleg met de dierenarts met een geschikte shampoo of zalf worden aangepakt. Het is verstandig in een vroeg stadium met de dierenarts te overleggen, omdat eerst zeker moet zijn wat er precies aan de hand is. Een dermatitis die het gevolg is van bacteriën moet anders worden aangepakt dan een huidreactie door verstoring van het immuunsysteem. Vuistregel is om nooit langer dan zeven dagen lokaal te behandelen. Als er dan nog geen of onvoldoende effect is, kan de dierenarts bijvoorbeeld besluiten om een antibioticumkuur via de mond of via injecties voor te schrijven.

Recidief
Paarden die gevoelig zijn voor een bacteriële ontsteking van de onderbenen zullen dit vaak weer krijgen (recidief). In overleg met de dierenarts kan gekeken worden hoe het management verbeterd kan worden om herhaling van problemen te voorkomen.

Dermatophilose
Oorzaak
Een vaak gemakkelijk te diagnostiseren bacteriële huidaandoening bij het paard is dermatophilose, veroorzaakt door Dermatophilus congolensis. Deze infectie bij het paard kan een bron zijn voor infectie bij de mens (zoönose). Er kunnen bij de mens dan grote pustels ontstaan die gepaard gaan met jeuk, maar dit is uitzonderlijk, want het is door de auteur nog nooit gezien bij de verzorgers of studenten die met paarden met dermatophilose in aanraking waren geweest. Dermatophilus congolensis dringt, bijvoorbeeld via schaafwondjes, de huid binnen in de oppervlakkige cellen en de wortelschedes van de haren. Dit gaat het makkelijkst als de haren en de huid nat zijn en het oppervlakkige ‘talglaagje’ verloren is gegaan. De aandoening wordt dan ook het meeste gezien bij dieren die buiten lopen in regenachtig weer. Dieren die onder slechte hygiënische omstandigheden worden gehuisvest, kunnen ook op stal dermatophilose krijgen.

Klinisch beeld
Het klinische beeld kan in eerste instantie op een schimmelinfectie lijken. De aandoening is al snel pijnlijk, wat bij een schimmelinfectie niet het geval is. Er is meestal geen jeuk. Later ontstaan korstjes die bij verwijdering een roze open plekje achterlaten. De korsten zijn aan de onderzijde vochtig en hebben meestal een pussig aspect waar de wortels van de haren door heen steken. Dit wordt ‘paint brush’ genoemd. Vaak is de bovenkant van de romp en soms ook de hals aangetast. De ziekteduur varieert van twee tot zes maanden en vaak genezen de dieren spontaan. De diagnose kan door de dierenarts met zekerheid worden gesteld door een monster (dat wil zeggen: korsten en pus) in te sturen naar een geschikt laboratorium. Dermatophilus moet namelijk op een speciale manier worden gekweekt.

Behandeling
De behandeling bestaat uit het verwijderen van de korsten en het herhaaldelijk wassen met een desinfecterende shampoo. De aangetaste plekken zijn soms zo pijnlijk dat voor het wassen een sedatie noodzakelijk is. De dierenarts zal alleen een systemische antibioticatherapie instellen als de infectie zeer ernstig is, of als wassen om welke reden dan ook niet mogelijk is.

Impetigo
Impetigo is een oppervlakkige bacteriële dermatitis die bij het paard niet goed is omschreven. Dit beeld wordt nog weleens gezien bij paarden na een scheerbeurt met een besmette scheermachine. Vooral op plaatsen waar de huid wat dunner is, worden talrijke bultjes met ontsteking (pustula) gezien met een wisselende diame­ter. Soms vloeien deze pustulae samen tot een groter gebied met geelachtige korsten. Er is doorgaans geen sprake van jeuk, maar soms wel van pijn. Bij bacteriologisch onderzoek worden doorgaans grote hoeveelheden Staphylococcen of Streptococcen gevonden. De op zich goedaardige aandoening kan worden behandeld door een of twee keer te wassen met een antibacteriële shampoo. Ondersteuning met antibiotica via de mond of via injectie is doorgaans niet nodig en is, gezien de kans op resistentie-ontwikkeling, ook niet wense­lijk. Incidenteel zijn paarden met een dergelijke gegeneraliseerde (= over het hele lichaam uitgebreide) bacteriële huidontsteking zo pijnlijk dat het alleen mogelijk is het paard nader te onderzoeken of te wassen nadat het dier gesedeerd (sloom gemaakt) is.

Conclusie
Het is verstandig om bij huidproblemen van welke aard dan ook niet ‘zomaar’ wat te proberen, maar direct met de dierenarts te overleggen. Dan krijgen problemen niet de kans zich uit te breiden, maar worden ze direct adequaat aangepakt.

Dit artikel komt uit de nieuwste editie van het KWPN Magazine. Wilt u graag het hele artikel lezen en meer lezen over de optimale voorbereidingen rondom de geboorte van uw veulen? Lees dan het artikel via onze website. Leden krijgen het KWPN Magazine, met daarin prachtige verhalen, interessante achtergrondartikelen, persoonlijke interviews en fokkerij-informatie, maandelijks thuisgestuurd. Geen lid? Bestel dan het KWPN Magazine in de KWPN Webshop.

Bron: KWPN (overname niet toegestaan)
Tekst en beeld: prof.em. dr. Marianne Sloet, Eikenlust Equine Consultancy, Bilthoven