Tien jaar geleden startte KWPN regio Zeeland met het actief plaatsen van successen die de Zeeuws gefokte paarden leverden op het (inter)nationale podium. Zijdelings kwamen daarbij de fokkers wel eens aan het woord. Maar wie zijn deze fokkers nu echt en wat is hun fokkerijfilosofie? U leest het in deze nieuwe artikelenreeks ‘De fokker aan het woord’. Vorige week startten we met het fokkersduo Arjan van de Guchte en Elles Kole uit Vlake die al enkele decennia lang paarden fokken en succesvol zijn op zowel de keuringen als in de dressuurring. Zij gaven de pen door aan Sam Moens uit Aagtekerke die bijna jaarlijks de veulenkampioen springen van Zeeland aflevert en vroegen hem hoe hij invloed uitoefent op de sportprestaties van zijn fokproducten die hij veelal als veulen verkoopt. Maak kennis met Sam die de pen doorgeeft aan Christiaan van de Plasse.

Wie is Sam?
Sam Moens (66 jaar) is getrouwd met Corry en is geboren en getogen in Aagtekerke. Ze hebben drie kinderen Rutger, Florien en Jelle en zijn trotse grootouders van Ruub, Nerea, Stan, Tess en Gijs. Sam was, voordat hij met vervroegd pensioen ging, werkzaam bij Rabobank Walcheren/Noord-Beveland, waar hij meerdere managementfuncties bekleedde. Zijn kleinschalige fokkerij bestaat uit gemiddeld zo’n vier fokmerries, waar hij – als het even lukt - jaarlijks een veulen bij fokt.

Op de vraag van Arjan en Elles
Arjan van de Guchte en Elles Kole stelden in het vorige artikel “De fokker aan het woord” aan Sam de vraag hoe hij invloed uitoefent op de sportprestaties van zijn fokproducten, omdat hij deze vaak als veulen verkoopt. Daarnaast gaven ze Sam een compliment over de wijze waarop hij zijn merries en veulens klaarmaakt voor de keuring; heel professioneel.
Sam: “Heel hartelijk bedankt Arjan en Elles voor het doorgeven van de pen en voor het compliment! Ik maak inderdaad altijd veel werk van het keuringsklaar maken, ik vind dat van groot belang. Je kunt op deze manier je veulen of fokmerrie optimaal aan de jury laten zien.” De vraag die het fokkersduo uit Vlake aan Sam stelt is wel een lastige om te beantwoorden vindt Sam. “De invloed van de fokker begint bij de hengstenkeuze én aan wie je je veulen verkoopt. Mijn hengstveulens verkoop ik bijna allemaal aan de VDL Stud en voor de merrieveulens had ik de laatste jaren een vaste klant in Groningen. Als fokker hoop je natuurlijk dat ze het in de springsport heel goed gaan doen, maar je invloed houdt wel een eind op na de verkoop natuurlijk. Dat is aan de ene kant jammer, maar aan de andere kant krijgen ze bij deze twee adressen wel optimale kansen. Doordat ze via Wiepke van de Lageweg vaak in het buitenland belanden is het traceren van sportprestaties heel lastig. Alleen als ze een FEI paspoort hebben of ‘bij toeval’ zijn de sportprestaties pas bekend.”

Wanneer ben je begonnen met fokken en wat was de aanleiding?
Sam, die de eerste zeven jaren van zijn leven opgroeide op de boerderij van zijn opa, maakte dus als kind al kennis met de fokkerij en de keuringen via zijn opa die trekpaarden fokte. “Hier denk ik dat ik besmet geraakt ben met het paardenvirus. De keuringen waren altijd het hoogtepunt van de Trekpaarden fokkerij van mijn opa en het was er altijd erg gezellig. In 1980 werd mijn eerste eigen fokproduct geboren. Ik had toentertijd een Gelderse merrie die ik met o.a. Procureur en Ultimaat dekte.

Wat was je allermooiste fokkerijsucces?
Daar hoeft Sam niet lang over na te denken. “Dat is zonder meer Huwerna (v. Bubalu VDL uit Rowerna keur pref prest v. Iroko x ster pref v. Faram). En dan vooral het moment dat ze als veulen tot nationaal kampioen werd gehuldigd”, zegt Sam enthousiast. Als veulen won Huwerna de Equimax veulenbokaal en ging daarmee als driejarige het keuringsseizoen in als favoriet.  En ook daar maakte Huwerna de verwachtingen helemaal waar, ze scoorde voor zowel voor exterieur als het vrijspringen 80 punten. Op de Centrale Keuring in Vrouwenpolder werd ze uitgeroepen tot kampioen van de springpaarden én werd ze afgevaardigd naar de NMK in Ermelo.  Met het behalen van de IBOP in Asten was het elitepredicaat op zak. Dit jaar leverde ze in het hengstveulen Nirocco (v. Zirocco-Blue VDL) een topper af. Dit veulen lijkt in de voetsporen van zijn moeder te treden, want ook hij ontving op de Centrale Keuring in Vrouwenpolder een ticket voor de NVK.  

Waar ben je het meest trots op? 
Een makkelijke vraag voor Sam. “Ik ben het meest trots op het feit dat al mijn fokproducten afstammen van de merrie Werna ster pref prest (v. Rigoletto x keur v. Persion Path S xx, fok. Herman Wink, Ansen ) die ik in 1988 als achtjarige heb gekocht bij Jan Boeve in Heerde. Daarmee heb ik destijds een heel goede en verstandige koop gedaan. Ik fok nu al met de vierde generatie zelf gefokte merries.”

Wat was of waren leermomenten?
“Tja die blijf je (gelukkig) altijd houden en die heb ik ook zeker gehad”, zegt Sam verstandig. “Bijvoorbeeld dat het fokken met jonge hengsten interessant is voor het vooruit brengen van de fokkerij maar dat het ook een risico met zich meebrengt. Een veelbelovende jonge hengst, op basis van afstamming en aanlegtest, kan in zijn nafok niet zijn wat je ervan verwacht of hij presteert bijvoorbeeld zelf niet goed in de sport. Dat heeft zijn weerslag op de nakomelingen van je merrie en kan een afbreuk zijn voor je merriestam.” Sam vindt het wel interessant om met jonge hengsten te fokken, maar die kiest hij dan wel voor zijn oudere fokmerries. “Je hebt van de oudere fokmerries meer informatie over de nafok. Voor een jonge merrie zal ik eerder kiezen voor een bewezen hengst en het merrieveulen daaruit zal ik ook eerder aanhouden voor mijn eigen fokkerij.” En het pakt met regelmaat ook goed uit met een jonge hengst, zo had Sam dit jaar de reservekampioen van de springveulens en twee jaar geleden de kampioen. “Dat maakt het extra mooi!”

Wat is je fokdoel?
“Als het goed is wil iedereen graag een Grand Prix paard fokken, dat is tenslotte ook het fokdoel van het KWPN. Maar als fokker heb je daar maar een kleine bijdrage in, o.a. door de juiste merrieselectie toe te passen en door een goede hengstenkeuze te maken. Zelf zie ik graag een paard dat atletisch gebouwd is, goed kan bewegen en over een bovengemiddeld vermogen beschikt. “Mijn merries beschikken over die eigenschappen, maar bij een veulen vertaalt dat zich pas als die drie jaar oud is en je deze kan laten vrijspringen. Door te kiezen voor hengsten die zelf ook over genoemde eigenschappen beschikken, leg je wel bepaalde kwaliteiten vast en is de verwachting dat de nakomelingen deze kwaliteiten hebben geërfd wel een stuk hoger. Bij hengstenshows en hengstencompetities let ik met name op hengsten die atletisch vermogen, snelheid, reflexen en vermogen hebben. Ook vind ik het belangrijk dat hengsten vaak bovenaan eindigen in de rankings, ook al springen ze niet met een lap lucht boven de sprong.”

Hoe selecteer je een fokmerrie?
Dat ligt op gelijke voet met je fokdoel, vindt Sam. “Veulens die hieraan voldoen houd ik aan. Ik heb na 1988 geen nieuwe paarden meer aangeschaft, maar alleen geselecteerd uit mijn eigen fokproducten.

Bied je veulens aan voor de veulenveilingen? 
“Eigenlijk nooit meer”, vertelt Sam. “In het verleden heb ik aan diverse veulenveilingen meegedaan, maar als ik veulens aan huis kan verkopen tegen een redelijke prijs dan heeft dat mijn absolute voorkeur. Het kost erg veel tijd om aan veilingen mee te doen en de gemiddelde veilingprijzen zijn ook niet gigantisch. Wiepke van de Lageweg staat vaak al dezelfde week van de geboorte op mijn erf, om de hengstveulens aan te kunnen kopen. Dat is wel zo makkelijk én ze krijgen bij hem optimale kansen.

Hoe maak je een hengstenkeuze? Waar let je op?
Sam kiest voor hengsten die hem opvallen bij het springen. “Voor het maken van een hengstenkeuze neem ik ruim de tijd. Ik bezoek de hengstenshows en hengstencompetities,  omdat ik de hengsten zelf aan het werk wil zien. Als een hengst mij extra is opgevallen kijk ik bij welke merrie die het beste past. Ik maak daarbij ook de afweging op het plussen van elkaars kwaliteiten en het eventueel verbeteren op de merrie, bijvoorbeeld op formaat of voorzichtigheid. Bij de vraag ‘wat is je fokdoel’ ging Sam al dieper op deze materie in.

Welke merrie heeft voor jou het verschil gemaakt?
“Dat is absoluut de Rigoletto-merrie Werna ster pref prest!”, zegt Sam trots. Hij kocht de merrie als achtjarige bij Jan Boeve in Heerde. Deze merrie leverde o.a. zes nakomelingen die minimaal Z sprongen en waarvan er één op Grand Prix niveau werd uitgebracht, daarnaast doen ze het meer dan uitstekend op de keuringen en prijken er meerdere predicaten achter de namen. “Werna was echt een topmerrie in alles, en de stammoeder van mijn merrielijn.”

Waarom doe je mee aan keuringen?
Voor Sam is meedoen aan de keuringen een ultiem meetmoment om te kijken of zijn fokproducten voldoen aan de eisen van het stamboek. Daarnaast vind hij het ook interessant om te zien of zijn eigen oordeel over zijn fokproducten overeenstemt met het oordeel van de jury. “Verder zijn predicaten in de merrielijn voor mij van groot belang, sterker nog ik vind het een must.”

Is sportprestatie belangrijk in de merrielijn?
“Sportprestaties zijn op dit moment het belangrijkste in de merrielijn. Dit zie je met name terug op de veilingen en bij het goedkeuren van jonge hengsten. Maar zoals ik al antwoordde op de vraag van Arjan en Elles heb je als kleinschalige fokker daar maar beperkt invloed op. De hoop is dat de fokproducten op de juiste plaats terecht komen met het juiste management en dito ruiter/amazone. Bovendien is het lastig om de nakomelingen van je merries te traceren als ze naar het buitenland zijn verkocht. En zoals gezegd, via via hoor je wel eens wat, maar als ze geen FEI paspoort hebben, wordt het toch lastiger om te weten of ze het goed doen in de sport.”

Heb je tips voor startende fokkers?
“Jazeker! Investeer in een fokmerrie uit een bewezen stam. Het betaalt zich terug!”

Volg je alle KWPN activiteiten, zoals de KWPN paardendagen, afstammelingenkeuring en hengstenshows? 
“Ik volg veel, zoals de regionale KWPN activiteiten, de KWPN Paardendagen, de hengstenkeuring, de hengstencompetitie en de hengstenshows. Soms volg ik evenementen via KWPN TV.”

Is er (ver) in de toekomst opvolging voor je fokkerij?
“Mijn hoop is gericht op de kleinkinderen 😉. Mijn eigen kinderen hebben weinig belangstelling voor de fokkerij en de paarden. Wel hebben de oudste twee gereden.”

Aan wie geef je de pen door? En wat is je concrete vraag aan deze fokker?
“Ik geef de pen door aan Christiaan van de Plasse uit Yerseke. Het valt mij op dat hij veel goed presterende fokproducten heeft, mijn complimenten daarvoor! Mijn vraag aan hem is: Jullie nemen nooit deel aan de keuringen. Hebben predicaten in de merrielijn voor jullie (g)een meerwaarde? Of selecteer je alleen op sportprestaties? Hecht je belang aan het exterieur of fok je vooral op prestatie?